Badanie czasu PT, a więc czasu protrombinowego, jest używane do oceny zewnątrzpochodnej drogi aktywacji układu krzepnięcia, co jest uwarunkowane zawartością w osoczu czynników krzepnięcia V, VII, X, a także protrombiny i fibrynogenu. Do aktywacji drogi zewnątrzpochodnej dochodzi pod wpływem tromboplastyny tkankowej, która jest uwalniana między innymi z uszkodzonych tkanek. Tromboplastyna uczynnia czynnik VII, ten z kolei aktywuje czynnik X, który wraz z czynnikiem V przekształca protrombinę w trombinę, a ta fibrynogen w fibrynę, z której powstaje skrzep krwi.
Wynik pomiaru czasu protrombinowego wyraża się w różny sposób (w sekundach, procentach normy czy INR). Jego badanie jest wykonywane przede wszystkim przy monitorowaniu leczenia przeciwkrzepliwego za pomocą doustnych antykoagulantów, ale także w diagnostyce chorób wątroby oraz nabytych i wrodzonych skaz krwotocznych.
Prawidłowy wynik badania czasu protrombinowego to 12 – 16 sekund i jest zależny w dużej mierze od aktywności dodanej tromboplastyny, stąd wynik rzadko jest podawany w sekundach. Natomiast może on być wyrażony w inny sposób jako:
- wskaźnik protrombinowy – czyli stosunek czasu kontrolnego do czasu badanego, najczęściej wyrażony w procentach; wyliczany jest według wzoru: PT kontrolny (sek.)/PT osoby badanej (sek.) x 100%; powinien on wynosić od 80 do 120%;
- współczynnik protrombinowy – PT osoby badanej (sek.)/PT kontrolny (sek.);
- międzynarodowy współczynnik znormalizowany (wskaźnik INR) – czyli wartość współczynnika protrombinowego podniesiona do potęgi ISI, która odzwierciedla aktywność użytego preparatu tromboplastyny (najczęściej używany jest pierwotny wzorzec tromboplastyny IRP 67/40). W warunkach prawidłowych INR wynosi 0,9 – 1,3; w praktyce jednak do monitorowania leczenie doustnymi antykoagulantami stosowany jest wyłącznie wskaźnik INR.