Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, ZOK (błędnie zaburzenie obsesyjno-kompulsywne), inaczej nerwica natręctw, zespół anankastyczny; ang obsessive-compulsive disorder, OCD) jest to zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych, charakteryzujące się występowaniem u chorego natrętnych (obsesyjnych) myśli i/lub zachowań przymusowych (kompulsyjnych).
Osoby z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym mogą mieć słabszą pamięć wzrokową. W przeciwieństwie do innych zaburzeń nerwicowych w tym schorzeniu, źródłem lęku często jest pojawianie się objawów, które nie są metodą jego redukcji. W ZOKu mogą wystąpić także niektóre zaburzenia myślenia (np perseweracja).
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, bądź jego objawy często występują ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera (pewne objawy przypominające ZOK zostały umieszczone w kryteriach diagnostycznych).
Rozpoznanie nerwicy natręctw należy preferować w przypadku, gdy objawy zaburzenia powstają albo utrzymują się poza epizodem depresyjnym; natrętne czynności i myśli są sprzeczne z cechami osobowości, tzn egodystoniczne; jeśli objawy te stanowią cechy i zachowanie będące integralną częścią osobowości pacjenta, tzn są egosyntoniczne, to wówczas rozpoznać należy osobowość anankastyczną.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne opisane zostały po raz pierwszy w 1838 r. Wyniki badania populacyjnego wykazały, że rozpowszechnienie tej nerwicy w ciągu życia wynosi 2,5%; choroba występuje nieznacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn, a ⅔ dorosłych z tym zaburzeniem miało pierwsze symptomy choroby przed 15 rokiem życia.
Obsesjami nazywa się występowaniem u chorego irracjonalnych myśli, które pojawiają się w świadomości automatycznie i powodują u pacjenta cierpienie, a także chęć uwolnienia się od nich. Myśli najczęściej dotyczą przemocy, religii, bądź seksualności, jak również dążenia do porządku (czystości) i symetrii (układaniu przedmiotów w symetryczny sposób). Innymi często pojawiającymi się myślami są te, które odnoszą się do zdrowia i obaw przez zakażaniem się jakąś chorobą, potrzebą zachowania nieskazitelnej czystości ciała, nieustanne myślenie, czy wszystko dopięło się na ostatni guzik (co powoduje wielokrotne, absurdalne sprawdzanie wszystkiego, w wyniku czego, na przykład, chory kilkanaście razy wraca do domu, aby sprawdzić, czy zamknął drzwi).
Kompulsje (inaczej rytuały) – są to czynności, które chory wykonuje w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które miało by się dokonać, jeśli dana czynność nie zostanie wykonana.
Najskuteczniejsze są leki przeciwdepresyjne – zarówno TLPD, a także i nowsze SSRI. Natomiast znacznie mniejszą skuteczność wykazują neuroleptyki i benzodiazepiny. W przypadku nerwicy natręctw stosuje się również psychoterapię, zwłaszcza poznawczo-behawioralną.