Śpiączka afrykańska, trypanosomatoza afrykańska (ang sleeping sickness, African trypanosomiasis) jest to choroba zakaźna, którą wywołuje pasożyt świdrowiec gambijski (Trypanosoma gambiense) oraz świdrowiec rodezyjski (Trypanosoma rhodesiense) należące do protistów z rodziny świdrowców, występują one w Afryce. Świdrowiec ten przenoszony jest z człowieka chorego lub też chorych antylop albo innych chorych ssaków na człowieka zdrowego przez muchę tse-tse. Wprowadzany jest do układu krwionośnego, gdzie się rozmnaża, a następnie przedostaje się do naczyń i węzłów chłonnych i po upływie 2 – 3 miesięcy trafia do płynu rdzeniowo – mózgowego, powoduje skrajne wycieńczenie organizmu i sen, który kończy się śmiercią.
W przebiegu śpiączki afrykańskiej stwierdza się trzy fazy choroby:
- miejscową,
- uogólnioną, charakteryzującą się gorączką i powiększenie węzłów chłonnych,
- neurologiczną, w której choroba opanowuje układ nerwowy i może spowodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i rdzenia kręgowego, wyniszczenie, śpiączkę, a nawet śmierć.
Lekiem stosowanym w późnej, neurologicznej fazie gorączki jest głównie melarsoprol, którego podstawowym składnikiem jest trujący arsen. Z tego powodu jego produkcja wzbudza protesty ekologów, jest ona bowiem kosztowna, a państwa afrykańskie są w większości zbyt biedne, aby móc go masowo sprowadzać.