Ocena stężenia fosforu wykonywana jest w diagnostyce chorób kości, przytarczyc i tarczycy, w rozpoznawaniu zaburzeń ilości witaminy D3, w dializoterapii, w żywieniu pozajelitowym, u osób nadużywających alkoholu oraz w bólach kości i osłabieniu siły mięśniowej.
Oznaczenie fosforu nieorganicznego w surowicy wykonuje się w następujących schorzeniach i objawach: choroba kości, dializoterapia, przewlekła niewydolność nerek, stany po operacji tarczycy, choroby przytarczyc, kamica nerkowa, nadużywanie alkoholu, pacjenci poddawani intensywnej opiece medycznej, podejrzenie niedoboru witaminy D, osłabienie mięśni i ból kości.
Stężenie fosforu w surowicy jest wypadkową procesu wchłaniania w jelicie, obrotu kostnego i wydalania nerkowego. Metabolizm fosforu podobnie jak i wapnia kontrolowany jest przez parathormon (PTH) i witaminę D3. Nadmiar fosforu (hiperfosfatemia) może być efektem zmniejszenia przesączania kłębuszkowego lub wzrostu wchłaniania zwrotnego fosforanów, a także nadmiernej podaży. Niedobór fosforu (hipofosfatemia) może być wynikiem: nadczynności przytarczyc, zaburzeń wchłaniania, przewlekłego stosowania środków alkalizujących, kwasicy ketonowej.
W diagnostyce przyczyn hipofosfatemii poza oznaczeniami PTH i metabolitów witaminy D należy uwzględnić:
- równowagę kwasowo-zasadową: zasadowica oddechowa jest przyczyną ostrej hipofosfatemii,
- stężenie wapnia: hipofosfatemia z towarzyszącą hiperkalcemią świadczy o nadczynności przytarczyc, podczas gdy hipofosfatemia i hipokalcemia najczęściej jest związana z niedoborem witaminy D (wtórna niedoczynność przytarczyc)
- stężenie magnezu: hipomagnezemia może być przyczyną hipofosfatemii.
W ocenie hiperfosfatemii poza oznaczeniami hormonów zaleca się przeprowadzenie diagnostyki w kierunku niewydolności nerek, jako możliwej przyczyny obniżenia fosforanów w surowicy.